Door Samuel Verschoor en Anne L. Giesen
MAARHEEZE – Het azc in Budel houdt de gemoederen in de regio flink bezig. De afgelopen maanden is het centrum veel negatief in het nieuws geweest. De aanwezigheid van de zogenaamde ‘veiligelanders’ zou volgens menigeen hebben geleid tot een toename in overlast en criminaliteit in de directe omgeving van het opvangcentrum. De onderzoeksredactie van RTV Horizon duikt in de cijfers, op zoek naar het onderscheid tussen feit en fictie.
In 2014 besloten het Rijk en het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) om de Nassau-Dietzkazerne te gebruiken als opvangplaats voor vluchtelingen. Vanuit de bewoners van gemeente Cranendonck was er vanaf dag één al weerstand tegen de komst van het azc. Veel inwoners van de gemeente voelden zich gepasseerd door het gemeentebestuur; ze voelden zich niet gehoord in hun zorgen.
Ondanks deze zorgen bleven grote protestacties zoals in Geldermalsen in 2015 uit. Er hebben zelfs honderden vrijwilligers uit de regio geholpen om het leven op de oude kazerne dragelijker te maken voor de nieuwe bewoners. Maar de laatste maanden lijkt de onrust toe te nemen. Bewoners van het azc komen regelmatig negatief in het nieuws en een groep inwoners uit ‘Buul en Mares’ is een petitie gestart tegen de toekomstplannen van de opvanglocatie.
Sinds september 2020 is er een sobere opvang voor zestig zogenoemde ‘veiligelanders’ gekomen. Personen zonder uitzicht op een verblijfsvergunning komen hier terecht. Voorheen kregen deze mensen leefgeld, maar dat is nu niet meer het geval. De verblijvers van de opvang ontvangen nu levensmiddelen en hebben een dagelijkse meldingsplicht. Dit maakt de opvang sober. Communicatieadviseur voor onder andere het azc in Budel vanuit het COA, Anton Masteling, stelt dat dit het minder aantrekkelijk maakt voor ‘veiligelanders’ om naar Nederland te komen: “Ze willen graag pronken met de spullen en het geld dat ze hier ontvangen om te laten zien dat ze het hier goed hebben. Nu ze dat niet meer krijgen, vertrekken ze snel weer en schijnt het verhaal rond te gaan dat er hier in Nederland niets te halen valt voor deze mensen.” Op de vraag of dit niet juist criminaliteit in de hand werkt, geeft Masteling aan geen antwoord te hebben.
Juist dit laatste punt is één van de vele verhalen die rondgaan binnen Budel en Maarheeze; de bewoners van het azc zouden “stelen en roven”. Voornamelijk fietsen zouden een geliefd doelwit zijn, maar ook winkeldiefstal zou “explosief zijn toegenomen”. Althans, dit stellen de initiatiefnemers van de petitie genaamd Wij zijn tegen de plannen van het COA voor AZC Budel 2.0!!!!. De onderzoeksredactie van RTV Horizon zocht uit of deze uitspraken in cijfers te staven zijn.
Fietsendiefstal
Te beginnen bij diefstal van fietsen. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt er geen sprake te zijn van een toename in de afgelopen jaren, in tegenstelling tot wat de protestbeweging stelt. Het CBS geeft aan dat deze cijfers van de politie komen. Onderstaande grafiek laat zien dat er niet alleen geen sprake is van explosieve groei, maar er juist bijna een halvering is.
Gelet op deze cijfers is een implosie dus een treffender omschrijving. De politie is in haar registratie echter wel afhankelijk van meldingen en aangiftes. Uit deze grafiek is niet op te maken of de inwoners van ‘Buul en Mares’ vaker of juist minder vaak naar de politie zijn gestapt bij een vermiste fiets.
Winkeldiefstal
Het tweede punt van zorg is winkeldiefstal. Ook hier is volgens de initiatiefnemers van de petitie een toename te zien. Deze zorgen worden door lokale winkeliers bevestigd; zij hebben aan de bel getrokken bij de gemeente. In gemeente Cranendonck is volgens de cijfers van het CBS inderdaad een behoorlijke toename te zien, terwijl het in Heeze-Leende juist afneemt. Kanttekening bij deze cijfers is dat we niet kunnen zien waar de toename vandaan komt. Aan de cijfers van het CBS zijn geen daderprofielen toegevoegd.
Vervolgens het laatste punt: ouderen durven niet te pinnen. Dit zou te maken hebben met het gevoel van veiligheid in de gemeenten. Het CCV (Centrum voor Criminaliteitsbestrijding en Veiligheid) monitort dit op landelijk niveau. Sten Meijer, adviseur en trainer veiligheidsbeleving van het CCV, geeft aan dat er geen cijfers zijn over het veiligheidsgevoel in de regio, maar zegt dat “veiligheidsbeleving vele verschijningsvormen kent, en dat de cijfers dus niet veel zeggen.” Meijer stelt dat sommige gemeenten dit zelf onderzoeken. Dit heeft gemeente Cranendonck helaas niet gedaan. We kunnen dus niet nagaan of de inwoners van Budel en Maarheeze zich de afgelopen jaren (on)veiliger voelen, laat staan verklaren waar dit gevoel vandaan komt. Deze uitspraak blijft dus in cijfers ongefundeerd.
Pieken in de petitie
Hoewel de meeste uitspraken die in de petitie staan niet door cijfers onderbouwd kunnen worden, is de petitie van de ‘bezorgde inwoners’ al ruim 1800 keer ondertekend. Uit de statistieken van de petitie, die met een webscraper zijn omgezet naar een Excelbestand, blijkt dat het overgrote deel van de ondertekenaars uit gemeente Cranendonck komt. Slechts 15,7% woont buiten de gemeente. Ervan uitgaande dat de ondertekenaars hun woonplaats naar waarheid hebben ingevuld.
Dit zou betekenen dat van het totale aantal inwoners van gemeente Cranendonck (ruim 20.000 inwoners) zo’n 7,7% zich tegen de uitbreidingsplannen van het azc keert. De overige 82,3% heeft zich niet uitgesproken tegen het azc. In de online gegevens van de petitie is wel te zien dat het aantal onderschrijvers per dag duidelijke pieken kent.
De meeste handtekeningen werden in de eerste week na lancering van de petitie binnengehaald: dat waren er zo’n 1500 met als toppunt 21 november 2020. Er werden toen 605 handtekeningen verzameld. Die middag verscheen er een artikel in het Eindhovens Dagblad (ED) over de petitie, waarin harde beschuldigingen aan het adres van de bewoners van het azc niet onderbouwd of weerlegd werden.
Na de eerste week neemt de populariteit snel af en wordt er slechts enkele malen per dag een nieuwe handtekening gezet. Op twee opvallende pieken na. Zowel rond 3 december als rond 11 januari meldden zich ongeveer 75 nieuwe ondertekenaars. De eerste piek valt samen met een publicatie van de lokale nieuwswebsite Cranendonck24, zij spraken petitie woordvoerder Peter Looymans. In niet mis te verstane woorden laat Looymans zich uit over ‘veiligelanders’. Diezelfde dag wijdt ook het ED een artikel aan het azc.
De tweede piek valt samen met een incident in Budel. Enkele bewoners van het azc veroorzaken in beschonken toestand overlast en zoeken ruzie met omwonenden. Ook dit incident wordt in de lokale media en op sociale media breed uitgemeten. In combinatie met de eerste piek na het artikel in het ED, lijkt het erop dat negatieve berichtgeving over het azc zorgt voor een toeloop in het aantal ondertekenaars, en een belangrijke katalysator is.
Ondertussen blijft positieve berichtgeving over het azc in Budel schaars. Volgens Masteling is dit te wijten aan de huidige coronacrisis en “is het moeilijk om nu met de inwoners van Budel in gesprek te gaan” in de hoop ze van gedachten te veranderen. Een zoekopdracht in Google geeft Masteling gelijk: positieve nieuwsberichten over het azc zijn te vinden, maar zijn oud en komen uit februari 2020, vlak voor corona. Toen hielpen de bewoners van het azc met het versieren van praalwagens voor de carnavalsoptocht. Door de harde lockdown en avondklok, zal een dergelijk charmeoffensief vanuit het COA voorlopig uitblijven. Enig lichtpuntje is dat hierdoor van winkeldiefstal ook hopelijk minder sprake is.